Xiinxala Dhugaa Hawaasaa Asoosama Seenaa “Imimmaan Oshiwiitzi” Keessatti: Ija Yaaxina Dhugummaatiin
No Thumbnail Available
Date
2018-08
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Addis Ababa University
Abstract
Yeroo ammaa kana kitaaboleen asoosamaa hedduun Afaan Oromoon barreeffamuun hawaasa bira gahaa jiru. Darbee darbee asoosamoonni afaan biroorraa gara Afaan Oromootti hiikkamanis mul’achaa jiru. Haa ta’u malee, asoosamoota Afaan barreeffamanis ta’ee hiikkaman kanneen irratti qorannoon roga adda addaatiin taasifaman muraasa. Keessumaa yaaxinoota ogbarruu fayyadamuun qorannoon gaggeefaman baay’ee muraasa. Kanarraa ka’uun qorannoon kun yaaxina dhugummaarratti hundaa’uun kan gaggeeffame yoota’u, kaayyoon qorannoo kanaa inni ijoon asoosama afaan biroorraa gara Afaan Oromootti hiikkame, “Imimmaan Oshiwiitzi” keessatti haala dhimmoonni bulchiinsaa, siyaasaafi hawaasummaafi ilaalcha olaantummaa sanyummaafi akkaataa jiruuf jireenya hawaasa Yihuudootaa yaaxina dhugummaatti gargaaramuun ibsaman xiinxlamaniiru. Kana galamaan ga’uuf qoratichi mala xiinxala barruutti dhimma bahuun asoosamicha gadi fageenyaan dubbisuun odeeffannoo barbaachisu funaaneera. Haalli odeeffannoon itti funaanamanis ulaagaalee yaaxina dhugummaarratti hundaa’uun ta’u, xiyyeeffannoowwan odeeffannoowwaniis: gama hawaasummaa, bulchiinsaafsiyaasaafi xinsammuunwal qabatee dhimmoota bara mootummaa Naazii turan xiinxaleera. Adeemsa xiinxaluu kana keessattis, yaadoonni asoosamicha keessatti ka’an haala qabatamaafi haqa ture waliin hagam akka wal simatan xiinxalamaniiru. Asoosama seenaa kana keessatti akkaataan odeeffannoon itti dhihaate dhugummaafi kalaqamummaa jiddu galeeffatee akka ta’e yaaxinni dhugummaan ibsameera. Haalli kun bal’inaan sakatta’a barruu jalatti gadi fageenyaan taa’aniiru. Yaaxinni dhugummaarratti hundaa’uun ragaaleen asoosama keessaa funaanaman xiinxalamaniiru. Dhimmoonni hojii asoosamaa kana keessatti ka’an dhugummaa kallattii hawaasummaa, bulchiinsaaf siyaasaafi xinsammuun, haala jiruuf jireenya Yihuudotaafi ilaalcha olaantummaa sanyummaa Jarmanootaa bara mootummaa Naazii karaa dhugummaa of keessaa qabuun kan dhihaatan ta’uu isaanii hubachuun danda’ameera.kanuma waliin wal qabatee rakkoowwan lammiilee Yihuudootaarraa kallattii garaa garaan ga’aa turan karaa qabatamaafi hubatamuu danda’aniin hojiilee seenaa kana keessatti mul’atananitti maalummaa isaanii walitti dhihaatan ta’uu hubatameera. Haala xiinxala walii gala waliinis dhihaatanii, seenaan achi keessa jiru sun seenaa qabatamaa saba Oromoo waliin wal bira qabamee osoo dhihaateefi dogoggorri qubeessuufi fayyadamni jechootaa achi keessa jiru osoo fooya’ee hawwatamummaafi fudhatamummaan isaa ni dabala jedhamee amanama