Xiinxala Fayyadama Afaanii Qoricha Aadaa Kennuufi Fudhachuu Keessatti: Haala Uummata Oromoo Aanaa Hidhabuu Abootee
No Thumbnail Available
Date
2021-06
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Addis Ababa University
Abstract
Qorannoon kun kan geggeeffame mata duree Xiinxala Fayyadama Afaanii Qoricha Aadaa Kennuufi
Fudhachuu keessatti Haala: Uummata Oromoo Aanaa Hidhabuu Abootee jedhurratti. Kaayyoowwan
qorannichaa; fayyadama afaanii qoricha aadaa kennuufi fudhachuu keessatti mul’atu adda baasuu;
qabiyyeewwan fayyadama afaanii qoricha aadaa kennuufi fudhachuu keessatti dhimma itti bahaman
adda baasuufi gahee fayyadamni afaanii qoricha aadaa kennuufi fudhachuu keessatti qabu ibsuudha.
Kaayyoowwan kana galmaan gahuuf, qorataan mala qorannoo akkamtaatti dhimma bahaeera. Maddi
ragaalee qorannoon kun dhimma itti bahe madda ragaalee sadarkaa tokkoffaati. Kana malees, malli
iddattoo qorannoo kanaa keessatti hojiirra ooolan: mala iddatteessuu kaayyeeffataafi walhimaa yookin
darbaa dabarsati. Malleen kanatti dhimma bahuun qorataan iddattoowwan filate. Akkasumas, ragaalee
qorannoo kanaaf oolan funaanuufis, meeshaalee funaansa ragaalee afgaaffiifi daawwannaan
qorannicha keessatti dhimma itti bahamanii jiru. Ragaaleen funaannaman mala qaacceessa ragaa
ibsaatti dhimma bahuun xiinxalamanii dhihatan. Argannoowwan gurguddoon qorannoo kanaan bira
gahaman akka ibsanitti; ogeessonni qoricha aadaa kennaniifi namoonni yeroo qoricha aadaa ogeessota
qoricha aadaa fudhataanii itti fayyadaman fayyadamni afaan isaanii jechoota afaan biraa; jechoota
afaan Oromoo waliin walitti makuun akka itti dhimma bahan mul’isa. Akkasumas,ogeessonni qoricha
aadaa kennaniifi namoonni qoricha aadaa fudhachuun itti dhimma bahan; fayyadamni afaan isaanii:
jechama, mallen dubbii gara garaafi mammaaksatti akka fayyadaman agarsiisa. Kunimmoo, karaa
salphaa ta’een mallattoo dhukkubichaa ibsuun qoricha dhukkuba isaanitiif ta’u argachuufi ogeessonniqoricha aadaa kennan odeeffannoo gahaa argachuun qoricha dhukkuba isaanitiif ta’u kennuu keessattigahee olaanaa akka qabu hubatameera. Kanamalees, ogeessoonni malleendubbii,jechamootaafimammaaksafayyadamuun gorsa, ajaja, ibsafi akeekkachiisa kennuuf itti fayyadamuun waliin dubbiinama qoricha aadaafudhatuufiogeessa gidduu jiru karaa salphaan akka walhubatan gochuurrattigahee guddaa akka qaban hubachuun danda’ameera.Walumaagalatti,qorannichmatadureexiinxalafayyadama afaanii qoricha aadaa kennuufi fudhachuukeessattihaalauummatOromoaanaaHidhabuAbooteejedhurrattigeggeeffamekungaaffileeqorannichaarratti hunda’uun kaayyoolee
kurfeesse bu’uura godhachuun; yaaxinootaafi mala qorannichi ittiin geggeeffamu filate. Kanumarratti
hunda’uun qorannichi ragaalee funaannaman xiinxaluun argannoo bira gaheerratti hunda’uun yaboo
qorannichaa ka’ee jira.