Hiika Faallaa Jechootaa Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 11fi 12
No Thumbnail Available
Date
2017-08
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Addis Ababa University
Abstract
Kaayyoon qorannoo kanaa dhihaannaa gilgaalota hiika faallaa jechootaa kitaaba
barataa barnoota Afaan Oromoo kutaa 11fi 12 qaaccessuudha. Galma ga’iinsa kaayyoo
qorannoo kanaatiif kitaabni barataa kutaa 11fi 12 sakatta’amee jira. Barattoonni kutaa
12ffaa 360fi barsiisonni Afaan Oromoo kutaawwan kanneenii sadii iddatteeffamanii jiru.
Iddattoowwan kanneen irraa ragaa walitti qabuuf ammoo meeshaalee funaansa ragaa
bargaaffiifi afgaaffiitti dhiamma bahaamee jira. Ragaan argame mala qorannoo
akkamtaafi ammamtaa walmakaa (mala makoon) qaacceffamee, ibsamee jira. Ragaan
sakatta’insa kitaabaafi afgaaffii barsiisotaa irraa argame mala akkamtaatiin, ragaan
bargaaffii barattootaa irraa funaaname ammoo, mala ammamtaatiin qaaccessamee jira.
Ragaa mala akkamtaa hordofuun funaaname mala qorannoo akkamtaatiin kan ibsame
yoo ta’u, ragaan mala ammamtaatiin argame ammoo jalqaba irratti barattoonni gaaffii
tokkoof deebii walfakkaataa kennan adda bahanii erga lakkaa’amanii booda
dhibbeentaan gabatee keessa kaa’amanii ibsiifi hiikni gahaan itti kennamee jira. Ragaa
kana irraas wanti hubatame dhihaannaan gilgaalota hiika faallaa jechootaa KBAO
kutaa 11fi 12 hanqina qabaachuu isaati. Hanqinoonni adda ba’anis, gilgaalonni hiika
faallaa jechootaa kitaabilee kanneen keessa jiran xiyyeeffannoo kan hinargatin ta’uu,
ga’aafi hawwatoo kan hin ta’in ta’uu, unkaalee gaaffii adda addaatiin kan hindhiyaatin
ta’uu, sadarkaa barattootaatiin kan wal hinginne ta’uu,walitti fufiinsaan kan
hindhiyaatin ta’uufi hariiroo jechoonni wal morkatoon qabaniin kan hindhiyaatin ta’uun
hubatamee jira. Kanarraa kan ka’e, dhihaannaan gilgaalota hiika faallaa jechootaa
kitaabilee kanneen keessaa barattoota haala gaariin hirmaachisuun hiika faallaa
jechootaa dammaqinaan akka baratan kan taasisu miti. Kanaafuu, qopheessitonni
kitaabilee kanneeniifi qaamni dhimmichi isaan ilaallatu hunduu dhihaannaan gilgaalota
hiika faallaa jechootaa KBAO kutaa 11fi 12 ga’aafi hawwatoo ta’an haala walitti
fufiinsa qabuun dhiyeessuun, gilgaalonni dhiyaatanis sadarkaa barattoota kanaatiin
walgitanii akka dhiyaataniifi hariiroo jechoonni walmorkatoon qabaniin fooyyessanii
dhiyeessuuf xiyyeeffannoon hojjechuun dhimma barbaachisaa ta’a. Hanga kitaabileen
kunneen fooyya’nitti garuu barsiisonni Afaan Oromoo kutaawwan kanneenii gilgaalota
hiika faallaa jechootaa ga’aa ta’an unkaalee gaaffii adda addaatiin qopheessanii haala
hawwataa ta’een bifa walitti fufiinsa qabuun dhiyeessuun, akkasumas, hariiroo hiikni
faallaa jechootaa qabaniin sadarkaa barattoota kanaatiin walsimsiisanii barsiisuu akka
qaban bu’aa qorannoo kanaa irraa ka’anii eeruun nidanda’ama.