Qaaccessa Dhi’aannaa Gilgaalota Gama Dandeettiwwan Dubbisuufi Barreessuu Barnoota Afaan Oromoo Kutaa 9fi 10: Haala Qabatama Mana Barumsa Diilallaa Sadarkaa Lammaffaa
No Thumbnail Available
Date
2017-08
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Addis Ababa University
Abstract
Kaayyoon qorannichaa inni guddaan dhi’aannaa gilgaalota dandettiiwwan dubbisuufi barreessuu barnoota Afaan Oromoo kutaa 9fi 10 qaaccessuudha. Kaayyooo qorannichaa galmaan ga’uuf, odeeffannoo kallattii garagaraarraa argaman mala akkamtaafi ammamtaatti dhimma ba’uun qaacceffamanii boqonnaa 4ffaa keessatti dhi’aatanii jiru. Odeeffannoon kunis kan walitti qabaman kitaabilee barattootaa barnoota Afaan Oromoo kutaa 9fi 10, barsiisota Afaan Oromoofi barattoota mana barumsa Diilallaa sadarkaa 2ffaa irraayi. Dhimma qorannichaa irratti odeeffannoo walitti qabachuuf meeshaaleen qorataan itti gargaarame sakatta’a kitaabolee barnoota Afaan Oromoo kutaa 9fi 10, bargaaffii barattootaafi af-gaaffii barsiisotaati. Ragaa qaacceffame irraa wanti hubatame, gilgaalonni dandeettii dubbisuu kutaa 9fi 10 irra caalatti hubannoo waliigalaa barattootaa madaaluu, akaakuun gaaffilee dhi’aatanii irra caalatti maalessa ta’uu, deebiin gaaffilees baay’inaan dubbisa keessaa fuulletti kan argaman ta’uudha. Gilgaalonni dubbisa duraa tokko tokko dubbisuuf barattoota qopheessuu dhabuu, kan yeroo dubbisaas tokko tokko dubbisuu isaanii addaan baasuu dadhabuu fa’i. Gilgaalonni dandeettii barreessuu kutaa 9fi 10 immoo, dhibbentaa guddaan barattoonni sirrummaafi yaada isaanii akka ibsatan kan taasisan ta’uudha. Gilgaalonni dandeettii dubbisuufi barreessuu Afaan Oromoo kutaa 9fi 10 irracaalatti hariiroo cimaa kan walii kan qabaniifi dandeettiwwan biroo waliinillee hariiroo qabaatanis, gilgaalonni dandeettii dubbisuu kutaa 9fi 10 tokko tokko dandeettii dubbachuufi barreessuu keessaa kam waliin hariiroo akka qaban ifatti beekamuu dhiisuufi tokko tokko isaanii immoo, sadarkaa, umriifi muuxannoo barattootatii gad ta’uudha. Dabalataanis, wantoota hanqina dhi’aannaa gilgaalota dandeettiwwan dubbisuufi barreessuu Afaan Oromoo kutaa 9fi 10tiif sababa ta’an bira ga’uun danda’ame. Isaanis: gaaffilee deebiin isaanii dubbisa keessaa fuulletti argamaniifi akaakuu gaaffilee barreessuuf salphaa ta’an qofa irratti xiyyeeffachuu, qajeelfama gaaffilee gilgaalota dandeettii dubbisuu Afaan Oromoo kutaa 9fi 10 tokko tokkoo ifa taasisuu dhiisuu, gilgaalonni dandeettii dubbisuu Afaan Oromoo kutaa 9fi 10 tokko tokko immoo sadarkaa, umriifi muuxannoo barattoottaatiif xiyyeeffannoo ta’uu qabu kennuu dhiisuu fa’i. Dhuma irrattis, hanqinaalee dhi’aannaa gilgaalota dandeettiwwan dubbisuufi barreessuu barnoota Afaan Oromoo kutaa 9fi 10 hambisuuf yaanni furmaataa ka’aamee jira. Fakkeenyaaf, gaaffilee dubbisa keessaa deebiin isaanii dhokataa ta’an kanneen fuulletti argamaniin walmadaalsisuun akaakuu gaaffilee kanaaf mijatan hundaan dhi’eessuu, qajeelfama gaaffilee gilgaalota dandeettii dubbisuu Afaan Oromoo kutaa 9ff 10 ifa taasisuu, sadarkaa, umriifi muuxannoo barattoota kutaa 9fi 10tiif xiyyeeffannoo ta’uu qabu kennuun gilgaalota dandeettii dubbisuu dhi’eessuun gaariidha. Qopheessitoonni kitaabolee barnoota Afaan Oromoo kutaa 9fi 10niis hanqina mul’atu hambisuu keessatti ga’ee qaban beekanii osoo hojiirra oolchanii gaariidha.