Xiinxala Ga’uumsa Ogummaa Barreessuu Barattoota Afaan Oromoo Barachuu Kutaa 1ffaatti Eegalaniifi Kutaa 5ffaatti Eegalan
No Thumbnail Available
Date
2017-08
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Addis Ababa University
Abstract
Kaayyoon qorannoo kanaa brattoonni Afaan Oromoo barachuu kutaa 1ffaatti eegalaniifi kutaa 5ffaatti eegalan kutaa 9tti walitti makamanii yeroo baratan ga‟uumsa ogummaa barreessuu isaanitiin wal‟maddaalchisuudhan isaan kum akka caalan adda baasuu ture. Kaayyoo kana galmaan gahuuf malli qorannichi hordofe mala akkamtaafi hammamtaa wal-keessa makuudhani. Qorannoo kanaaf madda ragaalee ta‟uudhan kan fayyadan barattootaafi barsiisota Mana Baruumsa Sad. 2ffaa Shanoo yemmuu ta‟an, iddattoon barattootaa kan filatame mala iddatteessuu mijataatin barattoota Afaan Oromoo barachuu kutaa 1tti eegalaniifi kutaa 5tti eegalan adda addatti qoodudhani. Iddattoon barsiisotaa kan filatame barsiisota kutaa 9 barsiisan sadii mala iddattoo dimshaashatiini. Meeshaalee funaansa ragaalee ta‟uun kan fayyadan qormaata barreeffamaa barattootaa, bar-gaaffii barattootaafi af-gaaffii barsiisotaati. Qormaanni barattootaa meeshaa funaansa ragaa isa ijoo ta‟ee kan tajaajile yemmuu ta‟u, kan hafan lamaan (bar-gaaffiin barattootaafi af-gaaffiin barsiisotaa) akka deeggartuutti fayyadaniiru. Qormaanni barreeffamaa akaakuwwan dogongoraa bakka 8tti qoodamani(dogoggora caas-lugaa, dogoggora filannoo jechootaa, dogoggora qubee, dogoggora sirna tuqaalee, dogoggora haala ijaarsa keeyyataafi dubbifamuu dhbuu barreeffamaa) jedhaman jalatti dogoggora isaan raawwatan lakkaa‟udhaan bu‟aa isaa beekuun danda‟ameera. Hamma dogoggoraa beekuuf qabxiin giddu galeessaa barsiisonni kennan galmeeffameera. Itti aansun qabxii qormaata barattootaa, ragaa bar-gaaffii barattootaafi af-gaaffii barsiisotaarraa argame qaaccessuudhaan madaalli isaa laaluun danda‟ameera. Madaalliin adda durummaadhan bu‟uura kan godhate dogoggora barattoonni jechoota dhibba keessatti raaw‟ataniidha. Haaluma kanaan, barattoonniAfaan Oromoo barachuu kutaa 1ffaatti eegalan ga‟uumsa ogummaa barreessuu isaanitiin barattoota Afaan Oromoo barachuu kutaa 5ffaatti eegalanirra fooyya‟oo ta‟anii argamaniiru. Dhumarratti bu‟aawwan argaman bu‟uura godhachuudhan sababoonni garaagarummaa isaanii erga tarreeffamanii booda yaadni furmaataa kaa‟amuudhan qorannichi xummurameera.