Sakattaa Rakkoolee Raa Wwii Hojii Garee Mana Barumsaa Amuruu Sadarkaa Lammaffaa Gola Barnoota Afaan Oromoo Irratti Gufuuta'an
No Thumbnail Available
Date
2007-07
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Addis Ababa University
Abstract
Kaayyoon qonnaata kanaa inni guddaan Mana Barumsaa Amuruu Sadarkaa
Lammaffaa gola Bamoota Afaan Oromoo kutaa sagal keessatti rakkoolee dalagaa
hojii garee gufachiisan sakatta'uudhaan qU'annaafi qormaataan addaan baasuufi
yaadafurmaataa kennuu dha.
Manni barumsaa qu'annoon irratti gaggeefames sababiin filatameefii qorataan kun
dhimma supparvijinii bamootaaf yeroo Oromiyaa keessa naanna'aa turetti rakkoon
hojiirra oolmaa mala baruu fi barsiisuu manneetii bamootaa sadarkaa 2ffaa keessa
akka ture odeeffannoo waan argatee fi rakkoo kanas qu'annaa fi qormaata
saayinsaawwaa ta'een mirkaneessuuf, odeeffannoon ka'umsaa argama abdiin jedhu
waan jiruufi. Kutaan sagalis qabanni akka filatamu ta'eefii muuxannoo barattoonni
gama hojii gareetiin sadarkaa tokkoffaa keessaa fidatanii dhufan hangam sadarkaa
amma irra jiran keessatti akka isaan gargaare xiiTlXaluu fi bamoota itti aanuuf
hang am akka isaan qopheessu madaaluufi. Qormaata kanas gaggeessuuf malli
baay'ina ragaalee agarsiisuu fi ibsuu (descriptive) tajaajila irra ooleera. Ragaalee
walitti qabuufis gaafannoon barsiisotaa fi barattootaaf kan qophaahe yoo ta'u,
odeeffannoo dabalataa argachuuf immoo mirkaneeffatni do'ii daree fi qajeelfamni
gaaffiifi deebii hojiirra akka oolan ta'eem. Kana malees, naannoo sanaafi hojjettoota
bamootaa waan beekuuf, odeeffannoon gahaa fi barbaachisaa ta'e argama jedhee
waan abdateefi. Waan ta'eef" akka madda ragaatti barattoonni, barsiisonni,
hoggantoonni mana barumsaa fi supparvaayzaroonni sadarkaa aanaa fi godinaa
dhimmichi kallattiin waan isaan ilaaluuf beekaa (purposely) filatamaniiru.
Argannoon qu'annaan kanaa fedhii fi hirmaannaan barattootaa dalagaa hojii garee
irratti gadi aanaa ta'uu; leenjii, muuxannoo fi kaka'umsi barsiisotaa gahaa ta'uu
dhabuu; gurmaa'inni gala bamootaa fi gala tokko keessatti baay'inni barattootaa
raawwii hojii garee irratti gufuu ta'uu; qophiin sima bamoota Afaan Oromoo mala
hojii gareetiin barsiisuuf mijaahaa akka ta'ee fi mala hojii gareetiin baruu fi
barsiisuun qulqullina bamootaAfaan Oromoo akka eegsisu agarsiisa.
Rakkoolee mul'atan kana furuufis barsiisonni barattootasaanii mala hojii gareetiin
barachuun bu'aa qabeessa ta'uusaa akka hubachiisanii fi jajjabeessan, deggarsa
barbachisus utuu kennanii daansa. Kana malees, leenjii barsiisotaa irratti hanqina
jiru furuuf, leenjii gaggabaabaa fi gannaa kennuu fi sadarkaan bamootasaanii akka
fooyya'u gochuun ni mala. !tti dabalees, sababii barsiisonni dhaabbilee leenjii
barsiisotaatii leenji'anii erga hojiitti bobba'anii booda mala hojii gareetiin barsiisuuf
hanqina qabaachuu isaanii irratti qu'annoon addaa gaggeefamuu qaba. Gurmaa'inni
gala bamootaa fi baay'inni barattootaa marabbaa dhimmamtoota hundaatiin akka
furamuu qabuu fi qindaa'inni sima bamootaa, adeemsa baruu fi barsiisuu Bamoota
Afaan Oro moo Mana Barumsaa Amuruu akkafooyyessuu danda'u yaannifurmaataa
dhiyaatee jim.