Taliilaa, Xilaahun (PhD)Abdataa, Mitikkuu2019-04-172023-11-302019-04-172023-11-302018-08http://etd.aau.edu.et/handle/123456789/17977Kaayyoon guddaan qorannoo kanaa sirboota Oromoo hojii irratti Xiyyeeffatan walitti qabuun xiinxaludha. Kanaan dura sirboonni Oromoo hojii irratti xiyyeeffatan Aanaa kanaa walitti qabamee gadi fageenyaan xiinxalamee hinjiru. Kanaaf qoratichi ijoollummaa isaatii eegalee dhaggeeffachaa kan tureefi qorachuuf hawwaa kan guddate gosa afoolaa kana xiinxalee jira. Kaayyoo qorannoo kanaa galmaan gahuuf, akkasumas, gaaffilee qorannoo kanaa deebisuuf mala qorannoo akkamtaa kan fayyadame yoo ta’u, meeshaaleen funaansa odeeffannoo kanneen akka: daawwannaa, af-gaaffiifi marii garee hojiirra oolchuun odeeffannoo barbaachisaa ta’an odeef-keennitoota mala iddatteessuu miti carraa keessaa akkayyoofi darbaa dabarsaatiin filataman irraa funaanameera. Haalumma kanaan odeef-keennitoonni nama saddeet, kan marii garee nama ja’a waliigalatti namoota kudha afur qorannicha keessatti hirmaachisee jira.Odeeffannoon haala kanaan sassaabaman iddoo tokkotti deebifamuun erga ilaallamee dhuguuman isaanii mirkaaneffamee booda qoqqoodamuun xiinxalamee jira. Akka qorannoon kun bira ga’eetti: Sirboonni hojii gamtaan sirbamanis, sirboota yeroo haamaa, sirboota yeroo midhaan dha’iinsaa, sirboota yeroo aramaa, sirboota hojii yeroo tumaa akka ta’an bira ga’eera. Sirboota hojii dhuunfaan sirbamanis sirboota yeroo gaagura hidhanii sirboota yeroo daakuu daakaa, sirboota yeroo aannan raasuu akka ta’an bira ga’eera.Qabiyyeen sirboota hojii diinagdee, yeroo, hawaasummaa, hawwii namni qabu agarsiisuufi seenaa mul’isurratti kan xiyyeeffatan akka ta’an bira ga’eera. Faayidaaleen sirboota hojii gootomsuuf yookiin cimsuuf,qabeenyaafi walii isaanii ittin jajachuuf, gorsuuf yookiin barsiisuuf jiruufi jireenya keessatti waa qeequufi komachuuf aa akka ta’an bira ga’eera. Dhummarratti qorannoon kun sirboonni Oromoohojii hojii irratti xiyyeeffatan akka hinbadneef qaamonni garaa garaa kanneen dhimmi kanaa ilaallatu hundi irratti hojjechuu qabu. Bifa waraabbiifi barreeffamatiin waajjira Aadaafi Tuuriziimii Aanaa Jaarsoo keessa ol kaa’uu barbaachisaa akka ta’e qorannoon kun eereera.om-ETThesis