Barkeessaa, Mandiidaa (PhD)Dabaloo, Margaa2019-06-142023-11-302019-06-142023-11-302007-07http://etd.aau.edu.et/handle/123456789/18514Kaayyoon qonnaata kanaa inni guddaan Mana Barumsaa Amuruu Sadarkaa Lammaffaa gola Bamoota Afaan Oromoo kutaa sagal keessatti rakkoolee dalagaa hojii garee gufachiisan sakatta'uudhaan qU'annaafi qormaataan addaan baasuufi yaadafurmaataa kennuu dha. Manni barumsaa qu'annoon irratti gaggeefames sababiin filatameefii qorataan kun dhimma supparvijinii bamootaaf yeroo Oromiyaa keessa naanna'aa turetti rakkoon hojiirra oolmaa mala baruu fi barsiisuu manneetii bamootaa sadarkaa 2ffaa keessa akka ture odeeffannoo waan argatee fi rakkoo kanas qu'annaa fi qormaata saayinsaawwaa ta'een mirkaneessuuf, odeeffannoon ka'umsaa argama abdiin jedhu waan jiruufi. Kutaan sagalis qabanni akka filatamu ta'eefii muuxannoo barattoonni gama hojii gareetiin sadarkaa tokkoffaa keessaa fidatanii dhufan hangam sadarkaa amma irra jiran keessatti akka isaan gargaare xiiTlXaluu fi bamoota itti aanuuf hang am akka isaan qopheessu madaaluufi. Qormaata kanas gaggeessuuf malli baay'ina ragaalee agarsiisuu fi ibsuu (descriptive) tajaajila irra ooleera. Ragaalee walitti qabuufis gaafannoon barsiisotaa fi barattootaaf kan qophaahe yoo ta'u, odeeffannoo dabalataa argachuuf immoo mirkaneeffatni do'ii daree fi qajeelfamni gaaffiifi deebii hojiirra akka oolan ta'eem. Kana malees, naannoo sanaafi hojjettoota bamootaa waan beekuuf, odeeffannoon gahaa fi barbaachisaa ta'e argama jedhee waan abdateefi. Waan ta'eef" akka madda ragaatti barattoonni, barsiisonni, hoggantoonni mana barumsaa fi supparvaayzaroonni sadarkaa aanaa fi godinaa dhimmichi kallattiin waan isaan ilaaluuf beekaa (purposely) filatamaniiru. Argannoon qu'annaan kanaa fedhii fi hirmaannaan barattootaa dalagaa hojii garee irratti gadi aanaa ta'uu; leenjii, muuxannoo fi kaka'umsi barsiisotaa gahaa ta'uu dhabuu; gurmaa'inni gala bamootaa fi gala tokko keessatti baay'inni barattootaa raawwii hojii garee irratti gufuu ta'uu; qophiin sima bamoota Afaan Oromoo mala hojii gareetiin barsiisuuf mijaahaa akka ta'ee fi mala hojii gareetiin baruu fi barsiisuun qulqullina bamootaAfaan Oromoo akka eegsisu agarsiisa. Rakkoolee mul'atan kana furuufis barsiisonni barattootasaanii mala hojii gareetiin barachuun bu'aa qabeessa ta'uusaa akka hubachiisanii fi jajjabeessan, deggarsa barbachisus utuu kennanii daansa. Kana malees, leenjii barsiisotaa irratti hanqina jiru furuuf, leenjii gaggabaabaa fi gannaa kennuu fi sadarkaan bamootasaanii akka fooyya'u gochuun ni mala. !tti dabalees, sababii barsiisonni dhaabbilee leenjii barsiisotaatii leenji'anii erga hojiitti bobba'anii booda mala hojii gareetiin barsiisuuf hanqina qabaachuu isaanii irratti qu'annoon addaa gaggeefamuu qaba. Gurmaa'inni gala bamootaa fi baay'inni barattootaa marabbaa dhimmamtoota hundaatiin akka furamuu qabuu fi qindaa'inni sima bamootaa, adeemsa baruu fi barsiisuu Bamoota Afaan Oro moo Mana Barumsaa Amuruu akkafooyyessuu danda'u yaannifurmaataa dhiyaatee jim.enThesis